کتابخانه دیجیتال

1. مقدمه:

یکی از مفاهیم مهم و اساسی که امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی و به‌ویژه اینترنت دربارۀ مالکیت مطرح می‌شود، بحث مالکیت معنوی است. در نگاهی کلی، مالکیت معنوی به حقی اطلاق می‌شود که هر فرد خلاق، هنرمند، طراح و نویسنده شایستۀ آن است، ازاین‌رو، آثار غیرمادی که با تلاش فراوان به وجود می‌آیند و در ظاهر جنبۀ مادی ندارند، به‌واسطۀ مالکیت معنوی حمایت می‌شوند و هم‌چنین باعث می‌شوند علم و انگیزه در جامعه پیشرفت کند و حقوق افراد صاحب اثر حفظ شود.

حقوق پدیدآورندگان برای کنترل وضعیت و استفاده از آثاری که خلق می‌کنند، از سوی پیمان‌های بین‌المللی و همچنین قوانین بسیاری از کشورها به رسمیت شناخته شده است. این حقوق در مجموع به‌عنوان «کپی‌رایت» یا حق مالکیت فکری نامیده شده است.

2. ضرورت

استفاده از منابع جدید اطلاعاتی نظیر منابع الکترونیکی یکی از متداول ترین راه­ های دستیابی به اطلاعات علمی جدید است. به­ دنبال اضافه شدن این نوع منابع به مجموعۀ کتابخانه­ ها، سیاست­های کلی، برنامه ­ها و اهداف کتابخانه­ ها نیز دستخوش تغییراتی شده است. بدلیل تفاوت­های ساختاری منابع الکترونیکی با مجموعه ­های سنتی در کتابخانه­ ها­، لازم است چارچوب کلی ارائه خدمات مربوط به این منابع تعیین و تدوین گردد . آیین نامه حاضر به منظور بهبود ارائۀ خدمات و رعایت حقوق مالکیت فکری و مسائل حقوقی مربوط به استفاده از منابع الکترونیکی تولیدی و اشتراکی دانشگاه تدوین شده است.  

 3. اهداف

1- ایجاد انگیزه برای پژوهشگران در راستای خلق و توسعۀ فناوری­های ارزش آفرین، تسهیل توسعۀ دارایی­های فکری با ارزش برای دانشگاه و نیز تشویق و ارتقای خلاقیت و نوآوری در دانشگاه به منظور کسب مزیت اقتصادی.

2- ایجاد درآمد پایدار دانش بنیان برای دانشگاه و کمک به تجاری سازی دستاوردهای محصولات دانش بنیان.

3- فراهم ­سازی زمینه­ های توسعۀ علم و فناوری از طریق ایجاد محیطی مناسب برای شکوفایی خلاقیت­ ها و اشاعه و به­ کارگیری دست­آوردهای جدید فناوری و پژوهشی در کشور.

4- نهادینه سازی حقوق مالکیت فکری و تقویت انگیزۀ مادی و معنوی در افراد جهت فعالیت هر چه بیش­تر در عرصۀ پژوهش  و توسعۀ فناوری و نیز افزایش امکان تجاری سازی دست­اوردها در راستای منافع عمومی ثبت و حفاظت از دارایی­های فکری دانشگاه.

5- ارائۀ چارچوبی شفاف و نیز تبیین حقوق و تعهدات دانشگاه، پدید آورنده یا پدیدآوردنگان و حامیان در ارتباط با دارایی­ های فکری ایجاد شده و در نتیجه کاهش اختلافات در زمینۀ حقوق مالکیت فکری.

6- آگاه ساختن افرادی که از اعتبارات، تسهیلات و یا امکانت دانشگاه استفاده می­ نمایند نسبت به حقوق مالکیت فکری و به ویژه نحوۀ پوشش دادن هزینه ­ها و تقسیم منافع مادی و معنوی حاصل از آن.

7- توسعۀ مهارت پژوهشگران در زمینۀ درک تفسیر و تحلیل اطلاعات فنی حقوقی و تجاری پروانه­ های ثبت اختراع و دیگر اسناد مالکیت فکری.

8- استفاده از اطلاعات حاصل از تحلیل اسناد مالکیت فکری برای هدایت و راهبری طرح­های راهبردی تحقیقاتی.

4. تعاریف آیین ­نامه

1- دانشگاه: منظور دانشگاه علوم پزشکی جندی­ شاپور اهواز است.

2- شرکت دانش بنیان/ مرکز تحقیقاتی:

3- تجاری سازی: فرآیند خلق محصول و خدمت، بر مبنای یک دانش فنی نوین و عرضۀ پایدار آن در بازار است که بتواند برای خود، مشتری جذب نموده و به جریان نیازهای مشتری متصل گردد.

4- کاگزار مالی: نهادی مالی است که وظیفۀ ارائۀ خدمات مالی نوین مورد نیاز جهت تجاری سازی را در قالب­هایی مانند سرمایه­ گذاری ریسک­ پذیر، تسهیلات کم­بهره و ارائۀ ضمانت ­های مورد نیاز بر عهده دارد.

5- دارایی فکری: به دارایی­های حاصل از خلاقیت­های فکری انسان در زمینه ­های مختلف نظیر اختراعات، طرح­های صنعتی، نرم­افزارهای رایانه­ای و نیز دست­آوردهای علمی و پژوهشی وی اطلاق می­ گردد.

6- پدیدآورنده: به فرد یا افراد حقیقی اطلاق می­گردد که یکی از مصادیق دارایی فکری را در زمان همکاری با دانشگاه و یا با استفاده از تسهیلات آن ایجاد کرده باشند.

7- واگذاری امتیاز بهره­برداری از دارایی فکری: قراردادی است بین مالک دارایی فکری و متقاضی بهره­ برداری از آن دارایی که به موجب آن قرارداد، متقاضی در قابل پرداخت مبلغی(به صورت درصدی از درآمد ناخالص حاصل از فروشش محصول و یا مبلغی ثابت) مجوز بهره­ برداری از دارایی فکری را به دست می­آورد.

8- حامی: افراد حقیقی یا حقوقی (اعم از دولتی یا غیر دولتی) هستند که در کنار دانشگاه و پدیدآورند(گان) در ایجاد دارایی فکری (معمولاً از طریق حمایت مالی) سهیم می­باشند.

5. اصول کلی:

1- این آیین­ نامه و ضوابط آن بر تمام افراد شاغل در دانشگاه (اعم از اعضای هیئت علمی، دانشجویان و کارشناسان) و به طور کلی هر فردی که از تسهیلات و اعتبارات دانشگاه (در راستای انجام فعالیت تحقیقاتی در طی زمان معینی که با دانشگاه همکاری دارد) استفاده نماید، حاکم می­­باشد. لازم است همۀ افراد فوق در بدو استخدام، شروع تحصیل و ... تعهدنامه­ای را مبنی بر قبول و رعایت مفاد این آیین­ نامه و ضوابط امضا نمایند.

2- دانشگاه در نتایح مادی حاصل از هر گونه دارایی فکری که بر اثر فعالیت فردی یا گروهی از افراد با استفاده از امکانات، تجهیزات یا اعتبارات دانشگاه، انجام شود دارای حق خواهد بود مگر آن که در قراداد شرایط دیگری ذکر شده باشد.

3- چنانچه پدیدآورنده (گان) ادعا نماید / نمایند که دارایی فکری بدون استفاده مؤثر از منابع و امکانات دانشگاه حاصل شده است، در صورت بررسی مدارک و پذیرش ادعای مذکور توسط کمیتۀ مالکیت فکری، دانشگاه به صورت مکتوب اعلام می­کند که ادعایی را نبنی بر آن دارایی فکری ندارد.

4- میزان سهم دانشگاه، پدیدآورنده یا پدیدآورندگان، حامی و نیز امکان استفاده و بهره ­برداری آن­ها از دارایی فکری مورد نظر، مطابق قرارداد همکاری منعقده تعیین می­شود. در کارهای گروهی درصد سهم کلیۀ افرادی که در ایجاد یک دارایی فکری مشارکت داشته­اند باید قبل از ارائۀ درخواست ثبت، به صورت مکتوب مشخص شود. در صورت عدم توافق و در مواردی که درصد سهم هر یک از افراد حقیقی یا حقوقی مزبور مشخص نشده باشد، منافع حاصل از ان به صورت مساوی بین آن­ها تقسیم خواهد شد.

5- افرادی که فعالیت آن­ها با استفاده از امکانات، تجهیزات و یا با کمک بودجۀ دانشگاه منجر به ایجاد نوعی از دارایی فکری گردد، موظفند در اسرع وقت و قبل از هر گونه افشای اطلاعات مربوط، برای سایرین و یا اقدام به ثبت و نشر آن­ها، معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه را در جریان قرار داده، اطلاعات مربوط را در اختیار آن واحد قرار دهند و هماهنگی­ های لازم را به عمل آورند. رعایت این امر در قرادادهای همکاری بین افراد و دانشگاه مورد تأکید قرار می­گیرد.

6- چنانچه برای پدیدآوردن مالکیت فکری، تجهیزاتی از محل اعتبارات دانشگاه تهیه شده باشد، آن تجهیزات با رعایت مقررات مربوط اموال اختصاصی دانشگاه خواهد بود.

7- چنانچه تخلف کارکنان، اعضای هیئت علمی، دانشجویان (و کلیۀ افرادی که مشمول بند 5-1 می­باشند) حسب تشخیص کمیتۀ مربوطه در دانشگاه موجب خسارت مادی یا معنوی به دانشگاه شود، دانشگاه می­تواند موضوع را از طریق قانون پیگیری نماید.

8- در خصوص داده­ سازی (جعل داده­ها) و یا نتایجی که مبتنی بر یک پژوهش واقعی نیستند، دانشگاه مختار است مطابق با قانون مالکیت فکری دانشگاه اقدام نماید.

9- در صورت ثبت نشدن مالکیت فکری، چنانچه نتایج به دست آمده به صورت یک اثر علمی قابل عرضه باشد، عرضۀ آن همواره باید با تبیین کامل نقش دانشگاه در پدیدامدن آن اثر باشد.

10- در صورت صدور پروانۀ بهره ­برداری، انعقاد قرارداد و حصول عوایدی از آن محل، پیش از تقسیم سود حاصل تمامی هزینه­های مرتبط با فرآیند ثبت مالکیت فکری با ارائۀ اسناد مالی مربوط، از محل عواید حاصل از مالکیت فکری کسر و به حساب دانشگاه منظور خواهد شد.

6.انواع دارایی فکری:

6-1- انواع دارایی فکری شامل کلیۀ دارایی فکری توسعه یافته از طریق زیر می­باشند:

1- دارایی فکری ناشی از سرمایه­گذاری یا اختصاص بخشی از بودجه از سوی دانشگاه

2- دارایی فکری ناشی از اجرای قرادادهای طرح­های تحقیقاتی ارتباط با صنعت

3- دارایی فکری ناشی از پایان­نامه، رساله و پروژه های دانشجویی

4- دارایی فکری ناشی از حمایت و اختصاص اعتبار خارج از دانشگاه ابلاغی از سوی سازمان­ها و دستگاه­ های حمایتی و یا شرکت­ها و مؤسسات خصوصی / معاونت علمی ریاست جمهوری / وزارت بهداشت، تحقیقات و آموزش پزشکی / و ... .

5- دارایی فکری ناشی از اعطای تسهیلات از سوی دانشگاه با بازپرداخت.